Yazar Ebu Zeyd Ahmed El-Belhi
Künyesi Ebu Zeyd olan Ahmed bin Sehl el-Belhî 849 (H. 235) yılında Belh’e bağlı Şamistiyan’da doğdu. İlim tahsil etmek için Irak’a gitti. Önce şerî ilimleri talep etti. El-Kindî ile tanıştıktan sonar başta felsefe, mantık, fizik ve astronomi olmak üzere birçok farklı sahalarda ilim aldı. İlim tahsilini tamamladıktan sonar tekrar Belh’e döndü.
Ebû Zeyd’in fizik, astronomi, matematik, tıp, tarih, coğrafya, edebiyat, fıkıh ve kelam ilimleriyle ilgili 60’a yakın eseri olduğu bilinmektedir. Ancak bunlardan sadece iki tane eseri elimize ulaşmıştır. Bunlardan birisi elimizdeki eserin Arapça’sı olan Mesâlihu’l-Ebdân ve’l-Enfüs, diğeri ise coğrafya ile ilgili Suvaru’l-Ekâlim kitabıdır.
Ebû Zeyd’in hayatı ve eserlerinden bahseden kitaplar ve öğrencilerinden gelen bilgiler Üstad’ın ansiklopedik bir şahsiyet olduğunu göstermektedir. Nitekim İbn Nedîm onu edebiyatçıların içinde zikrederken1, Şehristanî el-Milel ve’n-Nihal’inde2 İslam Filozofları arasında zikretmektedir. Aynı şekilde birçok sahada yazdıklarını görenler onun ilim dünyasının genişlik ve derinliğine şahitlik etmişlerdir. En önemli öğrencileri Ebu Muhammed Hasan b. Muhammed el-Vezîr ve İslam dünyasında yetişen büyük âlimlerden birisi olan Ebu’l Hasan el-Âmirî’dir. El-Fihrist’te geçen kitaplarının listesi şu şekildedir: Kitâbü şerâi‘i’l-edyân, Kitâbü aksâmi’l-‘ulûm, Kitâbü ihtiyârâti’s-siyer, Kitâbü kemâli’d-dîn [el-İbâne ‘an kemali’d-din], Kitâbü’s-siyâseti’l-kebîr, Kitâbü’s-siyâseti’s-sağîr, Kitâbü fazli sınâ‘ati’l-kitâbe, Kitâbü mesâlihi’l-ebdân ve’l-enfüs, Kitâbü esmâ’i Allah azze ve celle ve sıfâtihî, Kitâbü sinâ‘ati’ş-şi‘r, Kitâbü fâzîleti ‘ilmi’l-ahbâr, Kitâbü’l-esmâ’ ve’l-künâ ve’l-elkâb, Kitâbü esâmi’l-eşyâ’, Kitâbü’n-nahv ve’t-tasrîf, Kitâbü’s-sûrati ve’l-musavvir, Risâle fî hudûdi’l-felsefe, Kitâbü mâ yesıhhu min ahkâmi’n-nücûm, Kitâbü’r-reddi ‘alâ ‘abedeti’l-esnâm, Kitâbü fâzîleti ‘ulûmi’r-riyâziyyât, Kitâbün fî iktinâ’i ‘ulûmi’l-felsefe, Kitâbü’l-karâbîn ve’z-zebâ’ih, Kitâbü ‘ismeti’l-enbiyâ’ aleyhisselâm, Kitâbü nazmi’l-Kur’ân, Kitâbü kavâri‘i’l-Kur’ân, Kitâbü’l-füttâk ve’n-nüssâk, Ğarîbi’l-Kur’ânkonusunda kapalı kalan kelime/hususları derlediği eser,Kitâbün fî enne sûrate’l-hamdi tenûbû ‘an cemî‘i’l-Kur’ân, Kitâbü ecvibeti Ebi’l-Kâsım el-Ka‘bî, Kitâbü’n-nevâdir fî fünûnin şettâ, Kitâbü ecvibeti Ehli Fars, Kitâbü tefsîri suvarinmin Kitâbi’s-semâ’ ve’l-‘âlem li Ebî Ca‘feri’l-Hâzin, Kitâbü ecvibeti Ebî Ali b. Ebî Bekr b. el-Muzaffer-adı geçen zât İbn Muhtâc olarak bilinir-, Kitâbü ecvibeti Ebî İshâk el-Mü’eddib, Kitâbü’l-mesâdir, Kitâbü ecvibeti mesâ’ili Ebi’l-Kabîl es-Sükkerî, Kitâbü’ş-şatranc ve’n-nerd, Kitâbü fâzîleti Mekke ‘alâ sâ’iri’l-bikâ‘, Kitâbü cevâbi risâleti Ebî Ali b. el-Münîr ez-Ziyâdî, Kitâbü münyeti’l-küttâb, Kitâbü’l-bahs ‘ani’t-te’vîlât: büyük-, Kitâbü’r-risâleti’s-sâlife ila’l-‘âtibi ‘aleyh, Risâle fî medhi’l-virâka, Kitâbü’l-vasıyye.3
Ebû Zeyd el-Belhî 934 (H.322) yılında Şamistiyan’da vefat etmiştir.
